Vloedstegenbrug N18 Haaksbergen

Circulaire bruggen over de Buurserbeek

Aanleiding

De voormalige Vloedstegenbrug over de Buurserbeek is sinds 17 februari 2021 beperkt tot voertuigen onder de 20 ton vanwege veiligheidsredenen. Versterking van de brug was niet haalbaar waardoor is overgegaan op volledige vervanging. Om de vervanging te bespoedigen is tussen Rijkswaterstaat, Provincie Overijssel en Gemeente Haaksbergen een samenwerking gevormd. Binnen deze samenwerking is overeengekomen dat Gemeente Haaksbergen als Opdrachtgever optreedt richting de Aannemer. Na een aanbestedingsprocedure waarbij van Hattum en Blankevoort de opdracht heeft verworven is het ontwerp in een bouwteam uitgewerkt. Een van de projectdoelstellingen was duurzaam materiaalgebruik en een duurzame uitvoeringswijze van de Vloedstegenbrug. De Vloedstegenbrug bestaat uit één verkeersbrug en twee losse fietsbruggen.
In het project is ervoor gekozen om diversie duurzaamheidsinitiatieven toe te passen, zo zijn er in het dek van de verkeersbrug hergebruikte liggers toegepast, de deken van de fietsbruggen zijn gerealiseerd van hergebruikt hout en staal. Daarnaast is ook geopolymeerbeton en basaltvezelwapening toegepast.

Vormgeving

De kruising van de Eibergsestraat met de Buurserbeek is een bijzonder moment in deze oude verbinding tussen Eibergen en Haaksbergen: Aan de ene zijde stroomt de beek door een dichtbegroeid bos met hoge eikenbomen en aan de andere zijde is er een open akkerlandschap. De vormgeving van de brug is geinspireerd door deze natuurlijke context.
De hoofdbrug met de circulaire prefabbetonnen liggers heeft een houten hekwerk gekregen waarvan de bovenrand een lichte boog heeft. Op deze manier wordt de sprong over de beek op subtiele wijze verbeeld en wordt de weggebruiker gewezen op de aanwezigheid van het water onder de brug.
De beide houten bruggen aan weerzijden van van hoofdbrug die bestemd zijn voor het langzaam verkeer hebben aan de buitenzijde ook een boog , maar nu in horizontale richting. Hierdoor ontstaat er een balkon boven het water waar er ruimte is voor voetgangers en fietsers om even stil te staan en te genieten van het uitzicht. Door het gebruik van hergebruikt hardhout hebben de verschillende onderdelen van de Vloedstegenbrug een natuurlijke uitstraling en een milieuvriendelijke uitvoering gekregen die past op deze prachtige plek in het Achterhoekse landschap.

Ontwerpproces met bestaande liggers

Ontwerpen met (her)gebruikte liggers is anders dan met nieuwe liggers er kunnen immers geen aanpassingen meer gedaan worden aan bijvoorbeeld de hoeveelheid voorspanning of de wapening. Met andere woorden er moet ontworpen worden met wat er voor handen is, daarbij is het wel mogelijk om liggers in te korten echter dit kan ook niet onbeperkt in verband met de aanwezige voorspanning.
Bij de Vloedstegenbrug is eerst gekeken of een overspanning van 19,3m met een ligger lengte van 20m mogelijk was. Voordeel van deze overspanning is dat hiermee onder de brug extra ruimte ontstond voor een (onderhouds-)pad. Om de liggers zo gelijkmatig mogelijk te belasten werd hierbij tevens uitgegaan van een haakse overspanning. Constructief bleek deze overspanning echter niet haalbaar waarna het ontwerp is aangepast naar een ligger lengte van 18m. Omdat bij deze overspanning de kruisingshoek met de Buurserbeek weer mogelijk was kon de tevens brug beter worden ingepast in zijn omgeving.

Modificatie bestaande liggers

Tijdens de uitwerking van het ontwerp ontstond de mogelijkheid om vrijkomende liggers uit Amstelveen over te nemen. Om transportbewegingen te beperken is de keuze gemaakt op de liggers op de bouwplaats van de Vloedstegenbrug te modificeren. De liggers moesten worden ingekort, waarbij de bandbreedte van zaagsneden en de locatie van hijsgaten kritisch waren voor het intact blijven van de benodigde voorspanning. Nadat de liggers op maat waren gezaagd zijn visuele inspecties uitgevoerd om eventuele schades op te sporen en te herstellen.

Ontwerpproces fietsbruggen

De beide fietsbruggen aan weerszijden van de hoofdbrug zijn eveneens geheel uitgevoerd in hergebruikte materialen: 
De hoofdoverspanning met dwarsliggers zijn uitgevoerd in hergebruikte staalprofielen afkomstig van meerdere oogstbronnen. Het tweede leven staal is onderzocht volgens de NTA 8713:2023 ‘Hergebruik van constructiestaal’. Deze biedt praktische, uniforme handreikingen voor het direct hergebruik van eerder gebruikte staalconstructie-elementen in nieuwe constructies.
Staalconstructies zijn eigenlijk ‘in de wieg gelegd’ voor hergebruik en daarmee voor een substantiële bijdrage aan de beoogde circulaire bouweconomie. Een staalconstructie is uiteraard als gehele constructie opnieuw te gebruiken, maar leent zich evenzeer voor hergebruik van de onderdelen (kolommen, liggers, verbanden, knopen). Demontage uit de bestaande structuur, transport en remontage in een nieuwe constructie, al of niet met eenzelfde configuratie, gaat relatief gemakkelijk.
De dekdelen (80 mm dik) zijn herzaagd uit Azobé meerdere onderdelen als, wrijfgordingen, damwandplanken onderdelen uit een sluisdeur en dit geldt ook voor alle onderdelen van de houten leuningen. Meerdink Bruggen heeft een eigen ruime voorraad aan circulair hout dat ze kunnen inzetten voor dit soort circulaire bruggen. De bruggen zijn gedetailleerd volgens de nieuwste principes van de herziene norm CROW-CUR213:2022, waardoor de technische levensduur van de bruggen aanzienlijk wordt verlengt en de grondstoffen over 50 jaar weer hoogwaardig geoogst kunnen worden.
Bijzonder detail is dat de brug uitgevoerd is met een vloeistofdicht dek om te voorkomen dat strooizout in de Buurserbeek terecht komt: het water wordt verzameld in een goot en naar de wal afgevoerd.

Duurzaamheid en toekomstvisie

Het project leverde een significante CO₂-reductie ten opzichte van nieuwbouw. Dit onderstreept het potentieel van hergebruik in infrastructurele projecten. Een belangrijke les die geleerd is bij de Vloedstegenbrug is dat hergebruik om tijd, structuur en ervaring vraagt. Er is veel mogelijk, maar dan moeten de juiste mensen aan boord zijn met kennis van zaken en de juiste mindset.